Aτομική και συλλογική ευθύνη

Του Θάνου Βερέμη,

Καθημερινή 14.12.08

Από τα πολλά που γράφτηκαν για τις καταστροφές οι οποίες έπληξαν την Ελλάδα την περασμένη εβδομάδα, το πιο αληθινό ήταν η οδυνηρή κατηγορία του δημοσιογράφου της Guardian («K» 10/12/08): «Mία χώρα που ανέχεται την παρατεταμένη βία δεν μπορεί να προστατέψει ή να τιμήσει την ελευθερία (…). Η κυβέρνηση δεν προστατεύει, δεν υπηρετεί, δεν σέβεται καν τον λαό. Είναι κυβέρνηση για τον εαυτό της, εξ ου και ο κόσμος απαντά αναλόγως. Φοροδιαφεύγει, αρνείται να καταβάλει τις εισφορές για την περίθαλψη, εμπαίζει τους νόμους, δωροδοκεί, εποφθαλμιά θέσεις στο Δημόσιο, κάνει ό,τι του αρέσει και μένει ατιμώρητος». Και τελειώνει με το συνταρακτικό συμπέρασμα: «Ενίοτε, στις δημοκρατίες ο λαός έχει την κυβέρνηση που του αξίζει». Δυστυχώς έχουμε και τα κόμματα της αντιπολίτευσης που μας αξίζουν. Την εκκωφαντική σιγή των ιθυνόντων το πρώτο εικοσιτετράωρο των γεγονότων συνόδευε σαν υπόκρουση η λαϊκιστική φλυαρία εθνοπατέρων και κομμένων κεφαλών της τηλεόρασης (με κάποιες εξαιρέσεις). Και ενώ καιγόταν η Αθήνα και μαζί λιγόστευαν οι προοπτικές τόσων εργαζομένων, οι κομμένες κεφαλές επιδίδονταν σε φαρισαϊκές οιμωγές και αυτοκατηγορίες για το πόσο έχουμε όλοι αδικήσει τους νέους. Γιατί όχι και τους γέρους, τους ανάπηρους (αυτούς κι αν τους έχουμε περιθωριοποιήσει), τις γυναίκες, τους αλλοδαπούς;
Η ευθύνη για οτιδήποτε κάνουμε ή παραλείπουμε, είναι ατομική. Δεν μπορούν, οι κομμένες κεφαλές των ΜΜΕ να κρύψουν τα ατομικά τους κουσούρια — την αγραμματοσύνη και την προπέτεια κάτω από ένα διαφανές πέπλο συλλογικής τάχα ενοχής. Ουδείς αναρωτήθηκε σοβαρά ποιοι είναι οι κουκουλοφόροι επαγγελματίες του ολέθρου ή τα όρνεα των λαφυραγογούντων που τους παρακολουθούσαν. Οι καταστροφές απέκτησαν ξαφνικά το εκδικητικό πρόσωπο του παραμελημένου γιου ή της κόρης ώστε να προκύψει επιτέλους μετά από τόσες δημόσιες ομολογίες των ενόχων η συγχώρεση και η κάθαρση. Ομως η κάθαρση δεν ήρθε γιατί δεν είναι ποτέ δωρεάν. Οι επόμενες φουρνιές των καταστροφέων περιλάμβαναν και παιδιά ενθαρρυμένα από τα κλειστά σχολεία, που θεωρούσαν ότι τιμωρούσαν τους μαγαζάτορες και τους υπαλλήλους των για το φόνο του μικρού Αλέξη. «Τα όνειρα του κάθε δεκαπεντάχρονου» ξαφνικά κυρίευσαν τις οθόνες. Ολόκληρη η κοινωνία έγινε υπόλογη για την βαναυσότητα, την αδιαφορία ή την απουσία κάποιων γονέων, ώστε η τιμωρία να είναι αμείλικτη και συλλογική.
Σίγουρα τα «προδομένα όνειρα» των νέων είναι ο μίτος της Αριάδνης που οδηγεί στην παθογένεια μιας γενεάς γονέων που υπήρξαν προϊόντα της εύκολης ευμάρειας, η οποία αποτελεί πλέον παρελθόν. Κάποιοι πολιτικοί γνωρίζουν ίσως τα φαινόμενα αυτά από τις καλές γειτονιές στις οποίες ζουν, όμως σας βεβαιώνω ότι θα ήμουν πολύ ευτυχής αν ήταν παιδιά μου οι περισσότεροι από τους νέους που παρακολουθούσαν τις παραδόσεις μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών τα τελευταία τριάντα χρόνια. Ούτε εξοργισμένοι ήταν, ούτε φόρτωναν στην πλάτη των αδυνάτων τα προσωπικά τους δεινά. Αγωνίζονταν κυρίως να ζήσουν και να μάθουν.
Ελάχιστοι Ελληνες, οποιασδήποτε ηλικίας, είναι προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες μέρες που επιφυλάσσει η προελαύνουσα ύφεση, ιδιαίτερα μετά την περίοδο της παρατεταμένης ευζωίας. Οι καταστροφές προσέθεσαν δυσκολίες στην προβληματική μας οικονομία. Η μακρά κακοδιοίκηση όπως και ο κρατικός νεποτισμός, φρόντισαν ώστε να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα τα δημόσια ελλείμματα σε εποχές που με λίγη προσπάθεια θα μπορούσαν να μειωθούν. Το τεράστιο ποσό της ζημιάς που προκάλεσαν οι κουκουλοφόροι θα κατανεμηθεί σε χιλιάδες μικρούς και μεγάλους εμπόρους, υπαλλήλους και βιοτέχνες. Αν οι καταστροφείς είχαν συνείδηση θα αναλογίζονταν ότι πάμπολλα σπιτικά θα πενθήσουν τα φετινά Χριστούγεννα χάρη στην απελευθέρωση των δικών τους ενστίκτων.
Η κατακερματισμένη μας κοινωνία δεν είναι καθόλου προετοιμασμένη για τις καταστροφές. Τα περισσότερα στελέχη της είναι μαθημένα να λειτουργούν κατά μόνας, να επωφελούνται από την διαφθορά της κρατικής μηχανής και με την ανοχή τους να προστατεύουν τους παραβάτες και να συντηρούν την παθογένεια του συστήματος. Εχετε προσέξει την ανοχή του μέσου ανθρώπου για κάθε παραβάτη εφόσον δεν παραβιάζει το δικό του συμφέρον. Οταν όμως η συμφορά χτυπάει τη δική του πόρτα, δεν έχει μάθει να αντιδρά συλλογικά με τους ομοιοπαθείς του. Ηταν ελπιδοφόρο αυτό που έγινε στην Πάτρα όπου τα θύματα ένωσαν τις δυνάμεις τους και κυνήγησαν τους θύτες αναγκάζοντάς τους να αναζητήσουν άσυλο στο Πανεπιστήμιο. Αν οι καταστροφείς αντιμετώπιζαν παντού τη μήνη θυμάτων που δεν δέχονται την τύχη τους μοιρολατρικά, θα είχαμε ήδη τα πρώτα δείγματα μιας κοινωνίας πολιτών που ενώνουν τις δυνάμεις τους και αντιστέκονται.
Τα δύο μεγάλα κόμματα διέρχονται εξαιρετικά δύσκολες στιγμές. Η έκπτωση της αξιοπιστίας τους απειλεί να συμπαρασύρει και την αξιοπιστία του αντιπροσωπευτικού μας συστήματος. Ο κίνδυνος για το κράτος δικαίου βρίσκεται ακριβώς στην παρακμή αυτή και όχι στην βιαιότητα ενός στελέχους της αστυνομίας.
Πρέπει τα κόμματα να αυτοκαθαρθούν από τα άχρηστα στοιχεία που τα απαρτίζουν και να αναζητήσουν την ανανέωσή τους σε εξωκοινοβουλευτικά πρόσωπα, κατά προτίμηση αριστείς. Εχοντας αλλάξει το προσωπικό τους θα ήταν ευχής έργο αν επιχειρούσαν και να συγκροτήσουν κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Ισως μετά από την αναμόχλευση αυτή να εμφανιστεί τελικά ένα νέο σωτήριο 1909 - 1910.

* Ο κ. Θ. Βερέμης είναι πρόεδρος του ΕΣΥΠ.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_14/12/2008_296061